W dolinie Osławy - Szczawne

Szczawne to obecnie średniej wielkości wieś położona w dolinie Osławy. Swoją nazwę zawdzięcza źródłom mineralnym, tzw. szczawom, które występują na terenie wsi.
Szczawne powstało na początku XV wieku jako jedna z pierwszych wsi na prawie wołoskim i było wzorem dla tych później zakładanych osad. W tej wsi rezydował krajnik - zwierzchnik wszystkich osad wołoskich starostwa sanockiego, tworzących tzw. krainę. Podstawową powinnością krajników i kniaziów była gotowość do zbrojenia się, czyli służba wojskowa.

Podczas zaborów Szczawne weszło w skład rządowych dóbr kameralnych i zostało sprzedane rodzinie Groblewskich, która tutejszy majątek utrzymała aż do parcelacji po II wojnie światowej. Jeden z jej przedstawicieli napisał sztukę z życia Łemków pt. ,,Grajek z gór".
Pod koniec XIX wieku we wsi były młyn, tartak, cegielnia i dwie karczmy.
W 1921 roku wieś liczyła 131 domów i 748 mieszkańców (695 grekokatolików, 15 rzymskich katolików i 38 przedstawicieli wyznania mojżeszowego).
W czasie powojennych wysiedleń wieś została niemal całkowicie wyludniona...

W części wsi znajdującej się bliżej Rzepedzi znajduje się drewniana cerkiew grekokatolicka p.w. Zaśnięcia Matki Bożej z 1889 roku, użytkowana obecnie jako prawosławna.
Po wysiedleniach budynek cerkwi był użytkowany przez pobliski PGR, a następnie sprzedany osobie prywatnej i przeznaczony do rozbiórki. Cerkiew przetrwała dzięki staraniom powojennych osiedleńców, oraz nielicznych autochtonów, którzy powrócili tutaj po 1956 roku.
Świątynia ta została zbudowana przez cieślę Hojsana z Płonnej.

Dróżka do cerkwi

Od góry

Wejście do cerkwi z wyrytą na kamieniu datą budowy

Wewnątrz znajduje się ikonostas z XIX wieku, oraz polichromia figuralna  z 1925 roku. Ciekawostką jest fakt, że cerkiew nie ma elektrycznego oświetlenia, a nabożeństwa, które odbywają się tutaj co drugą niedzielę odprawiane są przy świecach. 

W pobliżu cerkwi, po jej zachodniej stronie, skryta częściowo za drzewami znajduje się dzwonnica, również z 1889 roku. Wewnątrz znajdują się cztery dzwony.

Nowszy cmentarz usytuowany się właśnie za dzwonnicą, na małym wypłaszczeniu. A starsza jego część znajduje się tuż nad cerkwią na sporym brzegu. 

Grób rodziny Radziejowskich

Bardzo spodobał mi się ten krzyż

Tuż przy ścianie cerkwi również znajdują się nagrobki...

Nagrobki na cmentarzu przycerkiewnym odrestaurowano w 2003 roku

Krzyż wzniesiony z okazji 1000-lecia chrztu Rusi

Od strony Rzepedzi, jeszcze przed cerkwią znajdują się budynki popeegerowskie.

Warto zaznaczyć, że tutaj między tymi zabudowaniami, a znajdującą się obok stacją benzynową wiedzie Szlak Szwejkowki na Rzepedkę, a w dalszym ciągu na Kamień :)
Szczawne jest wspomniane w ,,Przygodach dobrego wojaka Szwejka"

droga wojewódzka 892 biegnąca przez Szczawne

Dalej w kierunku Kulasznego, przy drodze napotykamy kilka przydrożnych krzyży i przepiękną drewnianą zrębową kapliczkę z końca XIX wieku. 

Kapliczka została wyremontowana w 2004 roku, widać, że gonty są nowe, że jest zadbana. Stoi blisko drogi, na takim specyficznym łuku.

Charakterystyczny baniasty hełm

Wybaczcie kiepską jakość zdjęć jej wnętrza, ale jest tam na prawdę bardzo ciasno. Stanęłam przy drzwiach, a poruszył się cały ołtarzyk... Ale to dobrze, że jest otwarta i można zobaczyć w pełnej krasie jej urok.

Ołtarzyk pięknie przystrojony charakterystyczną haftowaną szarfą

Zobaczcie na to malowidło na suficie

Widać też jakieś słowa, ale nie umiem ich odczytać

Przydrożne krzyże, choć skromne w tamtych stronach, nie tak okazałe jak w Beskidzie Niskim, to zadbane, odmalowane.

Znajdują się w pobliżu drewnianej kapliczki, po dwóch jej stronach :)

Ciekawostką jest, że w Szczawnem znaleziono monety rzymskie z czasów cesarzów Trajana i Hadriana (100 - 138 r. n.e.) co wskazuje, że w czasach starożytnych, tutaj - doliną Osławy wiódł już wówczas szlak handlowy. 

Dwa kilometry od centrum wsi znajduje się stacja kolejowa Szczawne - Kulaszne. Leży na linii kolejowej Zagórz - Medzilaborce, nie ma tam stałych kursów, a tylko sezonowe (jak na przykład szynobus ,,Wojak Szwejk" który jeździł tamtędy w wakacje).

Szczawne za sprawą swojego położenia na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich jest bardzo często omijane przez turystów. Jeśli już ktoś tedy przejeżdża, to zatrzymuje się przy cerkwi. My spotkaliśmy tam nawet zwiedzających obcokrajowców przy tej świątyni :)

Może górki nie są tu zbyt wysokie, może spacer główną drogą nie jest najprzyjemniejszy, ale warto czasem się zatrzymać i zwrócić uwagę na to, co inni omijają :) 

Kasia

Źródło:

Przewodnik ,,Bieszczady dla prawdziwego turysty", Oficyna Wydawnicza ,,REWASZ", Pruszków 2012