Wola Wyżna - krajobraz popeegerowskiej wsi

Pierwsi osadnicy przybyli na tereny Woli Wyżnej już w połowie XV wieku. Wioska miała się nazywać Iwanszowka, albo Iwanszowa Wola od imienia sołtysa Iwansza Wołocha.
W 1470 roku używano nazwy Wola Jaśliska.
Wola Wyżna wyodrębniła się w 1537 roku, ustanowiono tu prawo wołoskie, a nowe sołectwo początkowo nazywało się Węgierka (od nazwy potoku spływającego z góry Kamień).

Krzyż przydrożny, niestety brak w nim oryginalnego zwieńczenia

Krzyż przydrożny latem - Wola Wyżna

Wola Wyżna tworzyła w kluczu jaśliskim jeden ,,potok" z Rudawką Jaśliską.
W 1900 roku mieszkało tutaj 308 osób w 53 gospodarstwach. Podczas drugiej wojny światowej Niemcy zbudowali w pobliżu wsi strażnicę.
W 1946 roku wysiedlono tutejszych Łemków na Ukrainę oraz na ziemie odzyskane.

Cerkiew, a raczej to co z niej zostało

Nie wiadomo kiedy wybudowano pierwszą świątynię w Woli Wyżnej. Jak wynika z wizytacji dekanalnej przeprowadzonej w 1761 roku: ,,[cerkiew] była wielce szczupła i mała. Ikony w niej wielce podłe, ale chór niezgorszy i ołtarz drohobyckiej roboty". Jej dach wieńczyły 3 krzyże.

Droga do cmentarza i cerkwiska

Od 1786 roku wieś należała do parochii w Woli Niżnej. W 1891 roku zbudowano tu nową cerkiew filialną (parafia wciąż znajdowała się w W. Niżnej) pw. Dymitra Męczennika. Bryła nowej świątyni przypominała również nieistniejącą już cerkiew w Moszczańcu. 

Dla porównania wklejam zdjęcie cerkwi ze wspomnianego Moszczańca

źródło: www.cerkiewne.tematy.net

Wewnątrz znajdowały się ikony namalowane przez Bogdańskich z Jaślisk. 

Cerkiew została rozebrana w 1964 roku...

Jak tam trafić?

Cerkiew i cmentarz znajdowały się na skarpie za rzeką, naprzeciwko miejsca, gdzie (idąc od Woli Niżnej droga biegnie najbliżej koryta Jasiołki, obok składowiska drewna.

Latem, przy niskim poziomie wody bez większego problemu przebiegniecie po płytach betonowych. Chcieliśmy tam dotrzeć wiosną, ale ta niepozorna Jasiołka bardzo długo utrzymuje wysoki poziom wody ponieważ spływa do niej cały topniejący śnieg z pasma granicznego. A śnieg zalega tam bardzo długo...

cerkwisko w Woli Wyżnej

Cerkiew stała na wyraźnym wzniesieniu. Dostrzeżecie je bez problemu idąc w prawo od widocznego wyżej brodu na Jasiołce. Do dnia dzisiejszego ostał się ten fragment kopułki, trochę blachy...
Wyraźny jest też obrys kamiennej podmurówki, która okalała cerkiew.

mur dookoła cerkwiska w Woli Wyżnej

Cmentarz 

Na cmentarzu przylegającym do terenu cerkwi zachowało się kilka nagrobków. Najstarszy to cokół z utrąconym żeliwnym krzyżem, pochodzący z 1882 roku.

Prócz tego mamy dwa zachowane w dobrym stanie krzyże. Jeden kamienny i jeden z żeliwnym krzyżem. Obydwa są na zdjęciu poniżej. Zdjęcie kamiennego krzyża z bliska gdzieś mi przepadło.

Ciekawostka

Kilkanaście lat temu, jeden z gospodarzy z Woli Niżnej odnalazł w potoku chrzcielnicę pochodzącą z cerkwi w Woli Wyżnej. Została ona przeniesiona na teren cerkwiska w dawnym Wisłoku Górnym (obecnie jest to górna część Wisłoka Wielkiego).

Chrzcielnica z Woli Wyżnej znajdująca się obecnie na cmentarzu w Wisłoku Górnym

Jest takie miejsce pomiędzy Wolą Wyżną a Rudawką Jaśliską, które z dawien dawna zwie się Pomirkami. Podobno w czasach, kiedy Galicję nawiedzały klęski głodu, w to właśnie miejsce zaprowadzano niezdatnych już do roboty w polu, czy w obejściu starców, tak mężczyzn jak i kobiety. Tam zostawiano na noc, żeby umarli na mrozie.

Popeegerowski krajobraz

Pewnego dość mroźnego, ponurego zimowego dnia wybraliśmy się do Woli Wyżnej na zdjęcia. Udało nam się uwiecznić obrazki trochę postapokaliptyczne na pierwszy rzut oka, ale tak na prawdę jest to obraz dzisiejszych PGR-ów. Większość z nich upadła na początku lat 90-tych. Więc zdjęcia, można powiedzieć ukazują obraz 30 lat po upadku wielkich kombinatów rolno-przemysłowych.

Szczerze mówiąc bardzo lubię takie zdjęcia, oraz takie eksploracje. Dlaczego? Być może za 10 lat to wszystko zostanie zburzone. Ale może się też wydarzyć coś całkiem odwrotnego, niewykluczone, że ktoś zacznie tutaj gospodarować.
A te zdjęcia zostaną.

Budynki mieszkalne PGR Wola Wyżna

Specyficzny mikroklimat - w domu Ci taka ładna paproć nie wyrośnie

Tynk odpada płatami

Świetne miejsce na zakrapiane imprezy... Wszędzie walają się puste butelki

Budynek mieszkalny - opuszczony. Wola Wyżna

Dzisiejsza Wola Wyżna to parę zamieszkałych bloków, które widzicie na zdjęciu poniżej. Nie tak dawno temu poprowadzono tu asfalt, wcześniej była droga kamienista. Do bloków jest pięknie, a dalej są płyty betonowe. Jazda po nich to prawdziwa męczarnia.
Polecamy Wam dalszą wędrówkę, do Jasiela, Rudawki Jaśliskiej, a nawet dalej na Kanasiówkę, albo na słowacką stronę do przepięknej Habury.

Nowiutki asfalt

Mam nadzieję, że przebrnęliście przez wszystkie zdjęcia i dotarliście do końca :)
W Woli Wyżnej, w budynkach popeegerowskich mieszka około 30 osób. Z jednej strony trochę im zazdroszczę życia w spokoju, na takim jednak ,,końcu świata". Bo dalej już tylko puste miejsca po Rudawce Jaśliskiej i Jasielu, no i pasmo graniczne - dzikie, stosunkowo rzadko odwiedzane przez turystów.
Z drugiej jednak strony codzienne sprawy, choćby zakupy nie są tu najłatwiejsze, jeśli na przykład nie posiada się własnego samochodu.

Przyjeżdżając, albo przejeżdżając przez Wolę Wyżną ciężko sobie wyobrazić, że była tu wioska w której mieszkało ponad 300 osób. Działalność PGR-u zniszczyła wszelkie ślady po dawnych mieszkańcach.
Nie ma tu za wiele do zobaczenia, ale mimo to udało się z tego stworzyć całkiem sporą relację, więc może warto się wybrać, zobaczyć na własne oczy :)





©Kasia Skóra





źródła:

http://www.jasliska.pl/
Andrzej Potocki ,,W dolinie górnego Wisłoka i od Rymanowa po Jaśliska", Krosno 2013
W. Grzesik, T. Traczyk, B. Wadas ,,Beskid Niski od Komańczy do Wysowej", Warszawa 2015