by 
Historia wsi zaczyna się od XIV wieku. Zachował się dokument z 1369 roku w którym Kazimierz Wielki zezwala Mikołajowi i Radostowi z Biecza na założenie wsi Mszana na prawie niemieckim nad potokiem o tej samej nazwie. Sołtys otrzymał 4 łany z prawem budowy karczmy, młyna, stawów rybnych i z obowiązkiem służby z kuszą na wypadek wojny. We wsi mieszkała ludność pochodzenia wołoskiego. Wzmianka z 1437 roku mówi że niejaki Fied z Mszany uczestniczył z czterema wspólnikami w pewnej kradzieży.
Cerkiew istniała już w chwili lokacji ( wspomina o niej akt nadania). Wieś była siedzibą parafii obejmującej także Smereczne. W roku 1581 Mszana należała do Jakuba Warszyckiego, późniejszymi właścicielami wsi byli Męcińscy i Cikowscy. W roku 1880 wieś liczyła 920 mieszkańców, prawie wyłącznie Rusinów - grekokatolików. Mszana należała do zamożniejszych miejscowości w okolicy. Ziemie były dobre, każdy miał prywatny las. Do lat dwudziestych XX wieku była tu olejarnia i folusz.
W okresie międzywojennym pod wpływem sąsiedniej Tylawy, Mszana przeszła na prawosławie. Bezpośrednim powodem było zdzierstwo księdza grekokatolickiego. W 1936 roku na 1235 mieszkańców parafii tylko 18 zachowało dawne wyznanie. Obok starej cerkwi wybudowano prawosławną świątynię, którą rozebrały wojska sowieckie w 1945 roku.
Podczas operacji dukielskiej Mszana uniknęła losu sąsiednich wiosek, walki oszczędziły wieś. Większość mieszkańców wysiedlono w lutym i marcu 1945 roku do Związku Sowieckiego. Pozostałe rodziny wywieziono na ziemie zachodnie w 1947 roku. W opuszczonych domach zamieszkali Polacy ze zniszczonej Huty Polańskiej, odległej o około 10 km.
Po północnej stronie drogi z Tylawy naprzeciwko pierwszej zwartej grupy chałup wiejskich stała niegdyś cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy. Świątynie zbudowano w 1869 roku. Miała ona murowane sanktuarium, drewnianą nawę i babiniec, była orientowana. Wyróżniała się spośród innych cerkwi w okolicy bardzo bogatą dekoracją stolarską. Świątynia została uszkodzona podczas bitwy dukielskiej w 1944 roku.
W latach powojennych Cygan Szoma dostał zgodę władz na rozbiórkę tej cerkwi. Pięknie rzeźbione belki służyły mu do budowy chlewika. Nie podobało się to mieszkańcom: jednym, że to Cygan ma darmowy materiał budowlany (też podchodzili rozbierać), innym, że symbol kultu religijnego zamienia się w chlew. Aż pewnej nocy cerkiew spłonęła. Pozostało do dziś trochę fundamentów i muru z zakrystii. A dzwony z cerkwi są gdzieś zakopane, ale nikt nie wie gdzie.
Na cmentarzu przycerkiewnym znajduje się kilka starych nagrobków. Najstarszy w formie prostopadłościennego cokołu zwieńczonego piramidą, kryje prochy zmarłego w 1856 roku miejscowego proboszcza Hryhoryja Ławrowskiego. Około 50 metrów na północ znajduje się cmentarz wiejski. Zwraca uwagę szczególnie okazały grób tutejszego parocha Mszany i Rostajnego Stefana Tarnowycza, ponadto krzyże z piaskowca z wykutymi postaciami Jezusa i kilka krzyży żeliwnych z lat 1880 - 1898. Prawie wszystkie nagrobki na cmentarzu w Mszanie są wykonane w miejskich warsztatach kamieniarskich. Oba wiejskie cmentarze wyremontował w 2005 roku Magurycz.
W 1952 r w ramach likwidacji odłogów wojsko kosami kosiło pola. Górale z Zakopanego przyganiali owce na wypasy. Nadwyżki ziemi będącej własnością państwa zaowocowały budową PGR. Około 2 km od domów przesiedleńców z Huty zaczęły powstawać domy dla ludzi i pomieszczenia dla zwierząt, tartak, suszarnia pasz. Początkowo pracowników dowożono z okolicznych miejscowości, potem –jak zaczęły powstawać budynki mieszkalne- coraz więcej pracowników było mieszkańcami Mszany. I tak żyły obok siebie dwie społeczności: mieszkańcy wsi trudniący się hodowlą bydła, pracą na roli i mieszkańcy osiedli PGR-owskich robiących to samo, ale nie na swoim i w ramach godzin pracy.
Na początku lat 70-tych mieszkańcy wsi rozpoczęli remont budynku, który dzisiaj pełni rolę Domu Ludowego. Dom ludowy wybudowany został w 1936 r jako „dom gromadzki”. Odbywają się tu spotkania, koncerty, zabawy, zajęcia dla dzieci oraz corocznie we wrześniu "Bieg o Kalosz sołtyski". W 1987 roku powstał we wsi kościół wybudowany ze składek ludności, wzniesiony rękami mieszkańców przy dużej pomocy nadleśnictwa i PGR (ciągniki, samochody do przewozu materiałów budowlanych itp.). Jest to filia parafii w Tylawie. Msze odbywają się w każdą niedzielę o godz.12 a także w tygodniu w godzinach popołudniowych.
W środkowej części wsi dobrze zachowany murowany budynek starej szkoły 4-klasowej z lat 30. XX w. - obecnie gospodarstwo agroturystyczne "Stara Szkoła".
W dolnej części wsi stoją zabudowania po dawnym PGR (w latach 70. firma Igloopol), oraz blok mieszkalny dla pracowników zakładu. Po upadku zakładu część hal została wydzierżawiona na gospodarstwo koziarskie Maziejuków produkujące min. sery kozie. Dwa rodzaje z wytwarzanych tu serów: bryndza kozia i ser kozi wołoski znajdują się Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Oto kilka zabytkowych krzyży i kapliczek przydrożnych które obejrzeliśmy w Mszanie:
Stara kapliczka przy zabudowaniach PGR-u
W gościnne progi jednego z gospodarstw agroturystycznych zapraszają takie oto stwory stworzone z drewna :)
Tabliczka na przystanku rodem z PRL-u... Obawiamy się jednak że komunikacja publiczna jednak tam już nie dociera, na przystanku żadnego aktualnego rozkładu nie znaleźliśmy...
Bardzo fajna wiata, sprzęt do ćwiczeń na świeżym powietrzu i miejsce na grilla tuż przy Domu Ludowym w Mszanie :)
Na podsumowanie dzisiejszego wpisu chciałem zaprezentować materiał video o Mszanie i o pani sołtys Ewie Kaczmarskiej - Więckowskiej która sprawiła że Mszana nie jest nudną wioską jakich wiele w Polsce lecz dzieją się tutaj różne ciekawe rzeczy :)
Źródła:
Grzesik W., Traczyk T., Wadas B. ,, Beskid Niski od Komańczy do Wysowej", Warszawa 2015
www.mszana.dukla.pl
www.wikipedia.org
Dobry wpis, ciekawy, konkretny.
OdpowiedzUsuńNajbardziej klimatyczny jest znak PKS-u ;)
OdpowiedzUsuń