Odkrywanie Łemkowszczyzny - Bodaki

"Bodak" to po łemkowsku oset polny, nazwa wsi pochodzi jednak od nazwiska mieszkańców. Rodzina Bodaków mieszka tu do dziś. Historycznie Bodaki były przysiółkiem, a główną wsią - Przegonina, położona dalej w stronę Bartnego (obecnie tylko kilka domów). Wzmiankowana po raz pierwszy była w 1581 roku jako wieś królewska starostwa bieckiego. Miała wtedy sołectwo i dwa półdworzyszcza wołoskie.

Bodaki są malowniczo położone na zakręcie doliny potoku Bartnianka poniżej Bartnego, łącznie z przysiółkami Przegonina i Pstrążne znajduje się tam ok. 45 domów i 160 mieszkańców. Są to w większości rodziny Łemków, którzy powrócili z wysiedleń. 

Naszym planem na wędrówkę w okolicach Bartnego było przejście przez Bartne, Bodaki oraz odwiedzenie cmentarza wojskowego na zboczach Ostrej Góry. Towarzyszyła nam piękna pogoda, oraz lekki, kilkustopniowy mróz.

We wsi zachowało się kilka drewnianych chałup, część jest zamieszkała, niektóre puste, inne zaś użytkowane są jako składziki, stodoły lub obory :) 

W tle widoczny jest masyw Magury Wątkowskiej

Zwróćcie uwagę na gustownie wykonaną ramę okienną i wzory malowane mrozem na szybie :) 

Ta z pewnością jest zamieszkała obecnie

 Niezwykle ciekawie prezentuje się jedna ze stodół w centrum wsi. Od strony drogi na ścianie powieszone są drewniane koła od wozu, podkowy, oparty stoi pług konny, stara beczka. Pod stodołą znajduje się piwnica zbudowana z kamienia, wejście do niej prowadzi przez niewielkich rozmiarów drzwi .

I jeszcze jedna piwniczka, ta nie jest używana...

W Bodakach znajdują się tuż obok siebie dwie drewniane cerkwie, obie pod wezwaniem św. Dymitra. Starsza grekokatolicka, ta przy głównej drodze, pochodzi z 1902 roku i reprezentuje schyłkowy typ architektury zachodniołemkowskiej. Większość ikon przekazano do cerkwi-muzeum w Bartnem, świątynia służy obecnie jako kościół rzymskokatolicki.

 Widok od strony drogi

 Widok od strony cmentarza

Krzyż postawiony na pamiątkę stulecia powstania świątyni

Cerkiew prawosławna została zbudowana w 1932 roku. Jest filią parafii prawosławnej w Bartnem, wybudowana została przez miejscowego cieślę.

Krzyż na bramce wejściowej oraz krzyż przed cerkwią

Obok cerkwi grekokatolickiej znajduje się wiejski cmentarz z kilkoma starymi, interesującymi krzyżami, dziełem miejscowych kamieniarzy. 

Kamiennego Jezusa zniszczył upływ czasu, zastąpiono go mniejszym, metalowym wizerunkiem

Ten metalowy krzyż oparty o cokół jest inny niż wszystkie na tym cmentarzu, podobne możemy spotkać na dachach kapliczek w Bodakach

 Oto jak niekorzystnie działa woda na kamienne cokoły zwieńczone metalowym krzyżem.Szczególnie zimą gdy woda zamarza a później odmarza i rozsadza kamień...

Niektóre krzyże na cmentarzu sa naprawdę imponującej wysokości. Ten ma około 4 m wysokości, zapewne nie lada wyczynem było go tutaj ustawić...

We wsi znajduje się 3 klasowa szkoła plus oddział przedszkolny . Jest szkołą niepubliczną prowadzoną przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bartne i Bodaki, uczy się w niej ponad 20 dzieci.

 W Bodakach znajdują się trzy murowane kapliczki. Pierwsza z nich została zbudowana przez społeczność wsi w celu zapobieżenia powodziom. Jest murowana, kryta blachą, zwieńczona greckim krzyżem.

Najładniejszą kapliczkę, krytą gontem, ufundował Stefan Żelem. Był z zawodu wędrownym szklarzem :) Obecnie ten zawód raczej nie jest spotykany.

Figura Matki Bożej we wnętrzu kapliczki

Powyżej kapliczki krytej gontem znajduje się jeszcze jedna. Zbudowana jest z solidnych bloków piaskowca, pokryta blacha. Została ufundowana przez Szkirpana Dożeja.

Widok na obydwie zabytkowe kapliczki

W Bodakach zachowało się sporo kamiennych krzyży.Pochodzą one z przełomu XIX i XX  wieku. Najłatwiej obejrzeć je wędrując przez wieś lub jadąc na rowerze :) Przemierzając wioskę samochodem ciężko jest je wszystkie dostrzec ( i tak nie wszystkie udało się uchwycić na zdjęciach ). Oto one: 

Jeden z krzyży stoi tuż obok cerkwi prawosławnej, przy jednym z gospodarstw. 

Chcieliśmy również odwiedzić cmentarz wojskowy nr 69. Teraz kilka słów jak do niego trafić :) Od szkoły w Bodakach nalezy się kierować w stronę Bartnego. Po około 200 metrach trafiamy na kamienną tablicę informacyjną cmentarza. Współczesnego metalowego drogowskazu Szlaku Cmentarzy I Wojny Światowej niestety brak. 

Od tego kamiennego drogowskazu idziemy w dół za znakami szlaku cmentarnego ( biało-czarne kwadraty). Natrafiamy tutaj na interesujący budynek, z drogi niemal niewidoczny. 

Oto on : 

Jest to chyża wpisana do rejestru zabytków. Został tu przeniesiony w latach 80-tych. Mimo że część gospodarcza została zaadaptowana na mieszkalną zachował swoją pierwotną formę architektoniczną oraz wiele detali. Zachowana jest większość stolarki okiennej i drzwiowej, nadproże nad drzwiami wejściowymi z datą budowy "1891". Zachowany jest oryginalny kształt dachu. Budynek jest przykładem uratowania ginącej tej rodzaju architektury. 

Na mapie Compassu ta chyża niestety nie została zaznaczona.

Po minięciu tego domu należy przejść przez potok i przez łąki kierować się w stronę lasu. Z łąk roztacza się panorama na dolinę Bodaków i okoliczne szczyty :) 

 Na cmentarzu nr. 69 pochowano 50 Austriaków oraz 81 Rosjan poległych w walkach 3 maja 1915 roku. U szczytu cmentarza znajduje się duży drewniany krzyż z metalowym daszkiem. Cmentarz otoczony jest betonowymi słupkami przez które przeciągnięto drut kolczasty. Jest to typ ogrodzenia bardzo rzadko spotkany na cmentarzach w Galicji.

Krótki filmik obejmujący cały cmentarz wojenny nr 69

Podczas naszej wędrówki przez Bodaki spotykamy sporo... lisów :) Miały w tym okresie sezon godowy i jakoś nie bardzo bały się ludzi, jeden nawet pozwolił uwiecznić się na fotografii :)

Kończąc dzisiejszą wycieczkę  przez Bodaki pragniemy zachęcić wszystkich do odwiedzenia tego uroczego zakątka Beskidu Niskiego!

 Bodaki i pobliskie Bartne pełne są łemkowskich krzyży, kapliczek, starych chałup... Na prawdę warto tutaj zajrzeć :) 

Chwilami można odnieść wrażenie, że czas się tutaj zatrzymał... Polecamy niespieszny spacer po okolicy. 

Kamil 

Źródła: 

"Beskid Niski.Przewodnik dla prawdziwego turysty" Wydawnictwo Rewasz