Opuszczone wsie Beskidu Niskiego - Jasiel

Kontynuując naszą wyprawę we wschodnie rubieże Beskidu Niskiego, dziś zabieramy Was do Jasiela.

Nazwa miejscowości pochodzi od rzeki Jasiołki (łemk. Jasył) i oznacza ,,jasną, czystą wodę". Jasiołka zaczyna swój bieg na stokach Kanasiówki, była zwana także Jasiel, albo Jaseł. Sama wieś była dawniej nazywana Jasełkiem.
Tereny wsi nie należały, jak okoliczne sioła do dóbr biskupich. Wieś powstała w 1599 roku, była lokowana na prawie wołoskim i stanowiła własność królewską.

Jako wieś królewska, Jasiel, po pierwszym rozbiorze dostał się w posiadanie rządu austriackiego.
Władze sprzedały wieś w ręce prywatnych właścicieli. Pod koniec XIX wieku Jasiel należał do księcia Władysława Czartoryskiego.
W owym czasie wioska liczyła 305 mieszkańców, wyłącznie Łemków.
Zabudowania ciągnęły się wzdłuż biegnącej doliną wiejskiej drogi.

Przed drugą wojną liczbą mieszkańców była nieco większa, jednak trudno dokładnie ją określić, bo źródła różnie podają, ale było tu wówczas około 75 gospodarstw.
Po wojnie wszystkich mieszkańców Jasiela wysiedlono na radziecką Ukrainę.

Nieco umowną granicę pomiędzy Rudawką Jaśliską, a Jasielem stawiamy przy krzyżu, znajdującym się najbliżej zbiorników przeciwpożarowych.
A skoro już tutaj jesteśmy to należałoby wspomnieć o Rezerwacie ,,Źródliska Jasiołki". Został on powołany w 1993 roku. Jest to największy rezerwat w województwie podkarpackim, ba, nawet w całych polskich Karpatach.
Na jego terenie znajdują się źródliska Jasiołki i Wisłoka, ogromny obszar lasu o charakterze pierwotnym z przewagą buczyny karpackiej, torfowiska, bagna, zbiorowiska roślinne łąk górskich.
Występuje tu blisko 350 gatunków roślin naczyniowych, puszcza jest ostoją wielu drapieżników.

Mimo wszystko najczęściej prezentowane są właśnie one :) To grzybienie białe, ale dla mnie to po prostu nenufary z uwagi na niezapomnianą scenę z filmu ,,Noce i dnie" :)

Stawy przeciwpożarowe powstały po pożarze sprzed kilku lat, który wybuchł na Słowacji i rozprzestrzenił się na Polską stronę. Wrosły one w krajobraz, oraz stały się miejscem życia wielu gatunków roślin i zwierząt.

Idziemy w stronę cerkwiska znajdującego się po wschodniej stronie drogi.

Cerkiew pw. św. Michała Archanioła powstała w wyniku rozbudowy kaplicy z 1725 roku. Do cerkwi wchodziło się przez przylegającą do niej murowaną dzwonnicę, dobudowaną przypuszczalnie na początku XIX wieku.
Świątynia wyglądała tak:

Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Piotra Klaja (cerkiewne.tematy.net)

Jednak została zniszczona w latach 50. ubiegłego wieku. Po świątyni nie ma dziś prawie śladu. Znajdziemy tu tylko wianuszek starych lip, oraz cokół z jednego z przycerkiewnych nagrobków.

Na południowym skraju cerkwiska jest mały cmentarz żołnierzy radzieckich poległych w 1944 roku.

Około 200 metrów na północ od cerkwiska zachowały się pozostałości drugiego, nowszego cmentarza z dwoma odnowionymi nagrobkami.

Ciekawy jest ten drugi nagrobek, ponieważ z przodu jest napisane, że spoczywa tutaj Teodor, a z lewej strony inskrypcja mówi, że spoczywa tu także jego żona Anna.

Idziemy dalej, wśród rozległych łąk, a pośród nich cokoły, pozbawione krzyży, przypominają nam, o mieszkających tutaj ludziach...

Na jednych zdjęciach widzicie ciemne chmury, a na innych błękitne niebo. Wszystkie były robione jednego dnia :)

Rozgościły się tu bobry, ale nie ma się co dziwić, tutaj mają istny raj na ziemi :)

Nieopodal ostatniego cokołu znajdują się ruiny powojennej strażnicy WOP (Wojska Ochrony Pogranicza), później użytkowanej krótko jako schronisko PTTK, a w końcu zamienionej na owczarnię podczas sezonowych wypasów.

Tam gdzie były jasielskie pola, ścielą się dziś kępy chaszczy i jałowce, choć podobno łąki są wykaszane.

Szmat ziemi, który setki lat temu człowiek wyrwał naturze i przez wieki użytkował, przyroda krok po kroku, ponownie zawłaszcza. Tak jest w każdej nieistniejącej wsi, nieubłagany proces, choć dzięki istnieniu w tym miejscu rezerwatu - znacznie opóźniony.

W blasku słońca idziemy dalej w stronę granicy. Po lewej stronie napotykamy głaz upamiętniający kurierów beskidzkich (ZWZ-AK), których trasa wiodła z Sanoka na Słowację, oraz dalej na Węgry, między innymi przez Jasiel. Tablica została odsłonięta przez słynnego kuriera Jana Łożańskiego z Sanoka w 1981 roku.

Po krótkim czasie dochodzimy do sporego i ładnie zagospodarowanego pola biwakowego. 

Przycupnęliśmy tam, żeby się posilić, spotkaliśmy kilka osób. Po południu było ich znacznie więcej :)

Tuż za tym miejscem widać pomnik poświęcony pamięci żołnierzy WOP poległych w walkach z UPA, odsłonięty w 1985 roku.

Są tam wypisane imiona i nazwiska ofiar..

20 marca 1946 roku miał miejsce jeden z najtragiczniejszych epizodów walk z UPA. Banderowcy postanowili zlikwidować polskie posterunki graniczne. Załoga z Jasiela otrzymała rozkaz wycofania się do Komańczy. Do ich osłony przysłano około 60 żołnierzy. Jednak gdy tylko zaczęli wychodzić ze wsi, zostali zaatakowani przez kilka połączonych kompani UPA. Po godzinnej strzelaninie, otoczeni wśród zabudowań Jasiela Polacy skapitulowali. Dostali się do niewoli. Część jeńców wypuszczono, uznając za ,,mniej winnych", część rozstrzelano na wzgórzu pomiędzy Wisłokiem a Darowem.

Po dokonanej ekshumacji, ciała 36 osób spoczęły na cmentarzu w Tarnawie koło Zagórza. Los około 20 osób, z pośród ponad 90 jeńców pozostaje nieznany. Być może zostali rozstrzelani w innym miejscu, lub zdezerterowali. 

Wracając, wbiegam na zbocze drogą prowadzącą w stronę Moszczańca, aby zrobić ostatnie zdjęcia.

Po podejściu w pół górki widok cieszy oko :)

I już mamy powód, żeby wrócić do Jasiela, bo trzeba jeszcze przejść się tą drogą :) 

Jasiel ma swój klimat. Ogromne wrażenie robi panująca tu przestrzeń otoczona z łagodnymi, leśnymi zboczami.. Wiele nieistniejących wsi to już tylko wąski, zarośnięte doliny. W niedzielne popołudnia można tu spotkać spacerujące grupki osób, czy rodziny piekące kiełbaski na polu biwakowym. Ale w tygodniu, jak się domyślam, nie spotkacie tu żywej duszy.

Ciekawostką jest, że Jasiel obecnie znajduje się w powiecie sanockim, w gminie Komańcza, lecz od 1 stycznia 2017 roku stanie się formalnie częścią gminy Jaśliska w powiecie krośnieńskim.

My idziemy dalej, w stronę jednego z najmniej uczęszczanych fragmentów Beskidu Niskiego - Kanasiówki...

Kasia.

Źródła:

W. Grzesik, T. Traczyk, B. Wadas ,,Beskid Niski. Od Komańczy do Wysowej"

"Beskid Niski dla prawdziwego turysty" wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2015

Stanisław Kłos ,,Krajobrazy nieistniejących wsi", Libra 2010